بررسی سالانه مقاومت ارقام تجاری گندم نسبت به بیماری زنگ زرد پس از معرفی و کشت گسترده آنها حائز اهمیت فراوان میباشد. مواد مورد بررسی در این تحقیق شامل ارقام گندم افتراقی (دارای ژن یا ژنهای مقاومت مشخص بهزنگ زرد گندم) و 24 رقم گندم نان و سه رقم گندم دوروم مورد کاشت در دو دهه اخیر در استان فارس بههمراه گندم رقم بولانی بهعنوان شاهد حساس به زنگ زرد بودند. این تحقیق طی سالهای زراعی 83-1382 و 84-1383 در مزارع انتخابی شش منطقه از استان فارس شامل زرقان، مرودشت، فسا، ممسنی، داراب و اقلید و طی سالهای زراعی 92-1383 در دو خزانه زنگ زرد ایستگاه زرقان و حومه ممسنی انجام شد. نتایج نشان داد که طی ده سال اخیر یا قبل از آن مقاومت 12 رقم از ارقام تجاری گندم شامل چمران، شیرودی، استار، داراب 2، فلات، شیراز، کویر، شهریار، زرین، الموت، الوند و بهار نسبت به زنگ زرد شکسته شده است. برعکس، رقم یاواروس و ارقام جدید زارع، میهن، سیروان، چمران 2، افق، بهرنگ و شبرنگ، غالباً واکنش نیمهمقاومت تا حدواسط را نشان دادهاند. همچنین ارقام سیوند، پارسی، پیشگام، مرودشت و افلاک عکسالعملهای نیمهمقاومت تا نیمهحساسیت داشتهاند. رقم پیشتاز واکنش نیمهحساسیت تا اخیراً مقاومت را در مناطق مختلف فارس نشان داده است. به طرز جالبی، رقم نیک نژاد از بدو معرفی تاکنون از واکنش مصونیت تا مقاومت برخوردار بوده است. بروز تغییرات در مقاومت برخی از ارقام تجاری ممکن است از تغییر در نژادهای زنگ زرد گندم دردهه اخیر ناشی شده باشد. در دهه اخیر براساس واکنش ارقام گندم افتراقی نسبت به زنگ زرد، غالباً برای ژنهای مقاومت Yr2، Yr6، Yr7، Yr9، Yr17، Yr25، Yr26، Yr27،YrA و YrSU بیماریزایی وجود داشته است. تحقیق حاضر بر لزوم بررسی سالیانه واکنش ارقام تجاری گندم نسبت به زنگ زرد و آگاهی از فاکتورهای بیماریزایی عامل بیماری در استان فارس تاکید دارد. این اطلاعات نهتنها در اعلام هشدار بهموقع جهت جایگزینی ارقام حساس و بهکارگیری راهکارهای موثر در مدیریت بیماری و کاهش خسارت کاربرد دارد، بلکه امکان بهکارگیری ژنوتیپهای مقاوم را در برنامههای اصلاحی کوتاه و بلندمدت گندم فراهم مینماید.
Annual survey for monitoring of reaction of commercial wheat cultivars to stripe rust disease is very important after their introduction and extensive cultivation. The host materials surveyed included the standard differential cultivars for stripe rust along with 24 and three respectively commercial bread and durum wheat cultivars. This study was accomplished in selected wheat fields of six regions of Fars province including Zarghan, Marvdashat, Fassa, Mammassani, Darab and Eghlid during 2003- 2005 and in two stripe rust nurseries in Zarghan and Mammassani during 2003- 2013. The results showed that the resistance of 12 cultivars including Chamran, Shirodi, Shiraz, Darab 2, Falat, Star, kavir, Zarin, Shahriar, Alvand, Alemot and Bahar was overcome by stripe rust during or before the last decade. Yavarous and several recently introduced cultivars including Zareh, Mihan, Siravan, Chamran 2, Ophogh, Behrang and Shabrang have conferred moderately to intermediate resistance reaction to the disease. The cultivars Sivand, Parsi, Pishgham, Marvdasht and Aflak showed a range of moderately resistance to moderately susceptible reaction. The response of Pishtaz varied from moderately susceptible to resistance. Nicknejad has shown to have high level of resistance since its long time introduction. Decrease or changes in the resistance of some of the cultivars can be attributed to changes in stripe rust races, weather conditions and environmental factors. In this regard among the differential cultivars, virulence was almost present for Yr2, Yr6, Yr7, Yr9, Yr17, Yr25, Yr26, Yr27, YrA and YrSU. Current research indicates that annual survey on responses of commercial wheat cultivars to stripe rust together with monitoring of pathogen virulence factors in Fars province are very necessary. These information not only can effectively aid in giving on-time warning to replace susceptible cultivars and to use effective control measures to reduce the loss of the disease, but also can play an important role in short and long time wheat breeding programs.